Mangan ana tengah lawang, ngguyu cekakakan, angop sakamba-ambane, mangan ngetokake swara (kecap banter), ngombe wedang dicucup, nganggo sandhangan sing mamerake aurat, kabeh kuwi klebu tumindak saru. Apa ana akibate yen tatanan iki dilanggar? Mesthi wae ana. Mangan ana tengah lawang jelas saru amarga iku dalan kanggo tamu. Umpama ngepasi mangan terus ana dhayoh teka rak kudu mlayu-mlayu ndhelik. Mula becike aja mangan ana tengah lawang. Wong tuwa mbiyen emoh njelasake. Cukup ngomong ora ilok. Ora perlu njlentrehake kanthi gamblang.
Ngguyu nganti cekakakan tur keliwat banter utawa angop sing amba banget ora ditutupi uga klebu tumindak saru. Apa ta risikone? Nyatane loro-lorone tumindak iku mbebayani banget. Wong ngguyu sing kebablasen utawa angop kekamban bisa njalari uwange kesleo. Yen nganti panggonan tutuk kuwi kesleo kelakon ora bisa mingkem alias kebacut menga. Sawetara taun kepungkur tau ana kedadeyan wong angop sing kebablasen ora bisa mingkem, kepeksane ndadak digolekake wong pinter. Bareng dikampleng saka mburi lagi bisa pulih sauni-uni. Angop kekamban uga mbebayani. Sapa ngerti nalika iku ana laler mabur terus mlebu tutuke sing lagi angop. Beja yen mung laler. Umpamane sing mabur kuwi tawon terus ngentup telak kelakon dadi gawe. Mulane ora ilok ngguyu cekakakan utawa angop kekamban tanpa ditutupi.
Ngenani ngguyu cekakakan kuwi wis digambarake ing crita wayang. Yen panjenengan ngematake lakon Begawan Ciptaning, ana paraga sing jenenge Prabu Newata Kawaca. Narendra raseksa sing sekti mahambara iku jebul pengapesane manggon arueng tutuk. Nalika kasil mboyong Dewi Supraba ing prajane, sawijining wektu Dewi Supraba ngalembana Prabu Newata Kawaca. Dhasare raseksa, krungu pangalembana iku dheweke sigra gumuyu latah-latah. Ora nyana lamun Sang Arjuna wus siyaga gegaman. Pusaka dilepasake ngenani telak sigra prapteng lampus. Mangkono mungguh gegambaran ngenani pengapesane wong kang gumuyu nganti latah-latah. Piwulang agama uga ngelingake yen gumuyu aja kebangeten awit bisa ngurangi kaprayitnan. Yen bisa lamun gumuyu ya samadya wae.
Bab-bab liya kang dianggep saru mesthi ana rahasia ing suwalike. Mula saka iku tatanan bebrayan kang nganjurake supaya ngedohi tumindak saru iku becik yen ditaati. Yen ana bab-bab sing sajak ora tinemu nalar, mbok menawa durung wae kita temokake sebab musababe. Nalar kita bakal tinarbuka yen wus ngalami Ian nglakoni dhewe bab-bab kang nyata perlu ditinggalake kuwi.
Sateruse ngenani tembung wirang. Rasa wirang kita rasakake lamun wus kebacut tumirirlak kang nalisit saka bebenet. Umpamane, jajan bakso wis kebacut mangan kok dilalah dhompet keri ana ngomah. Yen ngalami lelakon kaya iki mesthi wae nandhang kewirangan. Conto liya yaiku yen duwe anak wadon kang nganti entuk gelar MBA (marriage by accidence) mesthi wae wong tuwa nandhang kewirangan.
Yen jaman biyen mesthi ana tandha jago klura wanci sore. Kenya kang tumindak kaya kuwi dianggep gawe sangare desa. Bisa-bisa desa sing kepanggonan prawan kaya kuwi kelakon nandhang larang udan Ian larang pangan. Kuwi jaman mbiyen.
Nanging jaman saiki sajake kahanan wis beda. Masyarakat saya permisif mula padha maklum yen ana kasus prawan sing ngandheg sadurunge nikah.
Rasa wirang iku ana sing gedhe Ian cilik. Jajan lali ora nggawa dhompet, nganggo klambi kewalik, sepatu utawa sandhale selen, kuwi klebu kewirangan cilik. Ana uga kewirangan gedhen-gedhen kaya kasus MBA, duwe anak kena kasus kriminal, tumindak Iuput sing kedlarung-dlarung, lsp. Kang njalari kewirangan kuwi bisa amarga katalumpen, bisa uga saka anggota keluwarga. Kita mesthine bisa ngawekani tumekane bab-bab kang bisa njalari kewirangan iki. Lamun bisa njaga kahanan mesthi wae ora bakal ketaman kewirangan sing gedhe.
Wirang kuwi raket sesambungane karo isin. Wong sing wis kebacut kewirangan adate terus nandhang isin. Duwe rasa isin kuwi penting banget tumrape sadhengah wong. Ing piwulang agama Islam, rasa isin kuwi segaeyan saka iman. Rasa isin kudu dilungguhake ana papan sing pas. Yen ora pas, mesthi wae rasa isin kuwi ora nggawa manfangat kanggo urip kita ing bebrayan. Amarga rasa isin wong-wong bakal tumindak ngati-ati karben sesrawungane bisa ditampa dening masyarakat kabeh. Mula saka iku rasa isin kudu dijaga Ian diurip-urip.
Rasa isin kudune dituwuhake kanggo nyegah tumindak luput. Yen konangan colong jupuk, selingkuh, ngapusi, korupsi, ngunthet dhuwit umum kudune isin. Yen tangga teparo bisa ngamal kebecikan kok awake dhewe ora bisa, kudune isin.
Umpama kabeh wong padha ngembangake rasa isin kanthi benet, kaya ngapa endahe bebrayan. Amarga isin tumindak ngapusi Ian korupsi ora ana maneh wong-wong sing tumindak luput. Panguripan dadi ayem tentrem. Negara uga aman amarga ora ana anggaran negara sing bocor. Emane rasa isin iki durung mlebu ing kabudayan Jawa.
Rasa isin uga ana sambung rapete karo rasa pambeg. Rasa pambeg kuwi sembada mula isin yen nganti gawe karepotane liyan. Ilange rasa pambeg njalari saya tipis rasa wirang Ian isin, mula gelem nindakake bab-bab sing remeh Ian njuwarehi.
Sawetara wektu kepungkur ana warta sing nyebutake yen ing kutha Solo saben Jumat ketekan wong ngemis rombongan: Wong-wong kuwi sakjan-jane isih bisa makarya nggunakake tenaga. Mung wae amarga ora duwe pambeg Ian ilang rasa isine, makarya remeh kang sering sinebut khridha lumahing asta tansah ditindakake. Karepe pengin entuk dhuwit tanpa kringeten. Koruptor karo pengemis kuwi saktemene padha remehe mung wong sing nglakoni ora rumangsa. Coba dipikirake wong ora rekasa kok kepengin entuk dhuwit akeh, saka ngendi asal-usule? Yen ngono pola pikire koruptor karo wong ngemis ana empere; padha kepengin kepenak tanpa meres kringet.
Pengemis, isih lumayan awit anggone golek dhuwit kuwi mung nyadhong keikhlasane liyan: Ana uga sebageyan wong, ngemis nindakake pakaryane kuwi karana kepepet kahanan ekonomi lan nasib elek. Lha yen koruptor, awake sisih gagah perkosa tur sandhangane necis kok ,gelem mangan dhuwit sing dudu hake dhewe. Yen ngono korupsi kuwi luwih remeh tinimbang nglakoni kridha lumahing asta. Kenangapa tetep kita tindakake? Jalaran ilange rasa wirang Ian isin,
Piya akibate lamun wong-wong wis padha ilang rasa isine? Tatarane werna-werna; wiwit ora idhep isin, ora duwe isin, nganti ngisin-isini. Yen ana panduman beras murah wong sing kecukupan melu antri tuku bisa kita sebut wong kuwi ora idhep isin. Wong dudu jatahe kok melu tuku. Mesthine ana wong sing luwih duweni hak. Sateruse, yen ana kenya mlaku ana dalan mamerake aurat sebut wae bocah sing ora duwe isin. Aurat kok dipamer-pamerake liyan. Yen ana wong korupsi gedhen-gedhenan ngentekake jatahe rakyat, wis mesthi wae tumindak kuwi bisa disebut ngisin-isini.
http://suaramerdeka.com/v1/index.php/read/kejawen/2007/07/30/218/Saru-Wirang-lan-Isin-Tumrap-Bebrayan-Jawa
Tidak ada komentar:
Posting Komentar